Zgodnie z art. 98 ust. 1 pkt 8 ustawy z dnia 14 grudnia 2016 r. – Prawo oświatowe (Dz. U. z 2020 r. poz. 910, 1378, z 2021 r. poz. 4, 619, 762) statut szkoły zawiera szczegółowe warunki i sposób oceniania wewnątrzszkolnego uczniów, o którym mowa w art. 44b ustawy z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty (Dz. U. z 2020 r. poz. 1327, z 2021 r. poz. 4).

Okres pandemii przynosi nam całkiem nowe rozwiązania, na które w większości nie byliśmy przygotowani.

Pamiętać jednak musimy, w jaki sposób ustawa o systemie oświaty definiuje ocenianie osiągnięć edukacyjnych oraz ocenianie zachowania ucznia. Zgodnie z art. 44b ust. 3 ocenianie osiągnięć edukacyjnych ucznia polega na rozpoznawaniu przez nauczycieli poziomu i postępów w opanowaniu przez ucznia wiadomości w stosunku do:

• wymagań określonych w podstawie programowej kształcenia ogólnego lub efektów kształcenia i kryteriów weryfikacji w podstawie programowej kształcenia w zawodzie szkolnictwa branżowego oraz wymagań edukacyjnych wynikających z realizowanych w szkole programów nauczania;
• wymagań edukacyjnych wynikających z realizowanych w szkole programów nauczania – w przypadku dodatkowych zajęć edukacyjnych.

Natomiast ocenianie zachowania ucznia polega na rozpoznawaniu przez wychowawcę oddziału, nauczycieli oraz uczniów danego oddziału stopnia respektowania przez ucznia zasad współżycia społecznego i norm etycznych oraz obowiązków określonych w statucie szkoły.

Zgodnie z delegacją określoną w  art. 30c ustawy z 14 grudnia 2016 r. – Prawo oświatowe Minister Edukacji Narodowej może, w drodze rozporządzenia, wyłączyć stosowanie niektórych przepisów:

 1) ustawy z dnia 14 grudnia 2016 r. – Prawo oświatowe,
2) ustawy z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty,
3) ustawy z 27 października 2017 r. o finansowaniu zadań oświatowych

w odniesieniu do wszystkich lub niektórych jednostek systemu oświaty w szczególności w zakresie:

• przeprowadzania postępowania rekrutacyjnego,
• oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów,
• przeprowadzania egzaminów,
• organizacji roku szkolnego,
• organizacji pracy tych jednostek,

a także wprowadzić w tym zakresie odrębne unormowania, tak aby zapewnić prawidłową realizację celów i zadań tych jednostek.

Korzystając z tego ustawowego uprawnienia Minister Edukacji Narodowej wydał rozporządzenie z dnia 20 marca 2020 r. w sprawie szczególnych rozwiązań w okresie czasowego ograniczenia funkcjonowania jednostek systemu oświaty w związku z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19 (Dz. U. poz. 493 z późn. zm.[1]), w którym określił m. in. jak w tym okresie mają wyglądać sprawy związane z ocenianiem uczniów oraz przeprowadzaniem egzaminów.

Ocenianie

Nie ma potrzeby dokonywania zmian w statutach w zakresie oceniania uczniów.

W okresie czasowego ograniczenia funkcjonowania szkoły nie tylko statut będzie więc podstawą naszych działań w zakresie oceniania, gdyż zgodnie z § 1 ust. 1 pkt 10 powyższego rozporządzenia dyrektor szkoły ustala, we współpracy z nauczycielami sposób:
a) monitorowania postępów uczniów,
b) weryfikacji wiedzy i umiejętności uczniów,
c) informowania uczniów lub rodziców o postępach ucznia w nauce, a także uzyskanych przez niego ocenach.

Zgodnie więc z rozporządzeniem nauczyciele powinni dokonywać oceniania bieżącego uczniów w okresie czasowego ograniczenia funkcjonowania szkoły zgodnie ze statutem szkoły oraz w sposób ustalony przez dyrektora szkoły na podstawie § 1 ust. 1 pkt 10 rozporządzenia.

Pamiętajmy jednak, że wiele sprawdzonych do tej pory form oceniania określonych w statucie szkoły jak na przykład zapisy dotyczące bieżącego oceniania, uzyskiwanych ocen, form sprawdzania wiedzy (sprawdziany, kartkówki, testy, odpowiedzi) mogą i powinny pozostać i być stosowane nadal.

Ustalając nowe zasady musimy pamiętać także o tym, że sposoby monitorowania, weryfikacji i ocenienia to nie dowolność ze strony każdego nauczyciela, a mają one być ustalone przez dyrektora, we współpracy z nauczycielami, zgodnie z obowiązującymi przepisami.

Poza tym, te sposoby sprawdzania wiedzy i umiejętności uczniów muszą być adekwatne do warunków i możliwości (w tym technicznych) ucznia i nauczyciela. Nie możemy z góry założyć, że każdy uczeń ma warunki i możliwości techniczne do pracy on-line. Nawet w takim przypadku, gdy uczeń ma warunki i możliwości techniczne do pracy on-line, to przecież mogą być przypadki, że z jednego komputera korzystają także rodzice, którzy pracują zdalnie lub rodzeństwo, które również realizuje lekcje w zdalny sposób.

Kolejną barierą mogą być warunki domowe ucznia, na przykład czy oprócz komputera ma on własny pokój, w którym będzie mógł uczestniczyć w zajęciach organizowanych dla swojego oddziału?

Nie wszędzie tak będzie i w takich sytuacjach rozporządzenie Ministra Edukacji i Nauki z dnia 29 kwietnia 2021 r. w sprawie czasowego ograniczenia funkcjonowania jednostek systemu oświaty w związku z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19 (Dz. U. poz. 824) określa w § 4, że w przypadku gdy zadania jednostki systemu oświaty nie mogą być realizowane z wykorzystaniem metod i technik kształcenia na odległość, dyrektor tej szkoły, ustala inny sposób realizowania tych zadań, a o sposobie realizacji zajęć i innych zadań jednostki systemu oświaty dyrektor tej jednostki informuje organ prowadzący tę jednostkę oraz organ sprawujący nadzór pedagogiczny.

Oceniając uczniów w nauczaniu zdalnym warto skorzystać z wielu dostępnych możliwości. W szkołach, w których obowiązuje dziennik elektroniczny istnieje możliwość zadawania zadań do wykonania z możliwością ich odsyłania do nauczyciela, a również taka możliwość jest z wykorzystaniem poczty elektronicznej e-mail. Istnieje także wiele innych możliwości zlecania uczniom pracy on-line z możliwością śledzenia tej pracy przez nauczyciela i monitorowania jej wyników.

Egzaminy

Kolejną sprawą związaną z ocenianiem uczniów jest sprawa egzaminów: klasyfikacyjnego, egzaminu poprawkowego, egzaminu semestralnego i sprawdzianu wiadomości i umiejętności oraz ustalania rocznej oceny klasyfikacyjnej zachowania w przypadku wniesienia zastrzeżenia do trybu ustalenia tej oceny.

Zgodnie z § 1 ust. 1 pkt 11 i 12 rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z dnia 20 marca 2020 r. w sprawie szczególnych rozwiązań w okresie czasowego ograniczenia funkcjonowania jednostek systemu oświaty w związku z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19 dyrektor szkoły ustala:
1) warunki i sposób przeprowadzania egzaminu klasyfikacyjnego, egzaminu poprawkowego, egzaminu semestralnego i sprawdzianu wiadomości i umiejętności oraz
2) warunki i sposób ustalania rocznej oceny klasyfikacyjnej zachowania w przypadku wniesienia zastrzeżenia do trybu ustalenia tej oceny, o których mowa w rozdziale 3a ustawy z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty, a także
3) warunki i sposób zaliczania zajęć realizowanych w formach pozaszkolnych;
4) warunki, sposób oraz terminy przeprowadzania egzaminów dyplomowych, o których mowa w rozdziale 3a ustawy z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty – w szkołach artystycznych, w których są przeprowadzane te egzaminy.

Wszystkie dotychczasowe zasady organizacji ww. egzaminów i sprawdzianu dotyczące organizacji czyli:

• kwalifikowanie ucznia do egzaminu,
• planowanie terminu egzaminu,
• informowanie o terminie,
• przygotowywanie tematów na egzamin

mogą pozostać bez zmian, tak jak to mamy określone w statucie szkoły.

Musimy natomiast określić warunki i sposób przeprowadzania tych egzaminów. Możemy np. zrezygnować z części ustnej egzaminu, a rozporządzenie upoważnia dyrektorów do podjęcia w tym zakresie decyzji.

Egzamin i sprawdzian mogą być przeprowadzone on-line lub w sali szkolnej, jednak w tym drugim przypadku, musimy pamiętać o zasadach bezpieczeństwa, które zapewnić ma szkoła zarówno dla ucznia jak i nauczycieli. Bardzo ważne jest to, aby przy ustaleniu tych zasad przestrzegać przepisów rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 6 maja 2021 r. w sprawie ustanowienia określonych ograniczeń, nakazów i zakazów w związku z wystąpieniem stanu epidemii (Dz. U. poz. 861, 879 i 905).

Przeprowadzając egzamin i sprawdzian on-line trzeba uwzględnić sytuację ucznia, jego możliwości oraz warunki techniczne i organizacyjne, a także czas przeznaczony na wykonanie zadań i odesłanie pracy w wyznaczonym terminie. Pracę może na przykład sprawdzić komisja wyznaczona przez dyrektora szkoły, a każdy członek tej komisji oceni pracę oddzielnie i ocena z egzaminu (sprawdzianu) ustalona zostanie po konsultacji członków komisji lub przez przewodniczącego komisji, który uwzględni oceny członków tej komisji.

Podobnie należy określić warunki i sposób ustalania rocznej oceny klasyfikacyjnej zachowania w przypadku wniesienia zastrzeżenia do trybu ustalenia tej oceny. W tym przypadku możemy albo:

• powołać komisję, której praca będzie zorganizowana w sposób zdalny umożliwiający ustalenie rocznej oceny klasyfikacyjnej zachowania (podobnie jak w przypadku opisanym wyżej) lub
• przyjmiemy inne rozwiązanie, na przykład takie, w którym komisja nie będzie powoływana, a decyzję podejmie wychowawca lub inny wskazany przez dyrektora nauczyciel, który na podstawie informacji zgromadzonych od uczących oraz uwzględniając argumenty ucznia zawarte w zastrzeżeniu ustali roczną ocenę klasyfikacyjną zachowania.

W obydwu tych przypadkach, czy to określając warunki i sposób przeprowadzania tych egzaminów czy też określając warunki i sposób ustalania rocznej oceny klasyfikacyjnej zachowania w przypadku wniesienia zastrzeżenia do trybu ustalenia tej oceny, pamiętamy także o dokumentowaniu tych czynności.

Podstawa prawna:

• Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 20 marca 2020 w sprawie szczególnych rozwiązań w okresie czasowego ograniczenia funkcjonowania jednostek systemu oświaty w związku z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19(Dz. U. poz. 493, 530, 564, 657, 781, 872, 891, 952, 1111, 1394, 1539, 2047, 2111, 2314, 2382 oraz z 2021 r. poz. 150, 242, 370, 532, 681) tekst ujednolicony rozporządzenia
• Rozporządzenie Ministra Edukacji i Nauki z dnia 29 kwietnia 2021 r. w sprawie czasowego ograniczenia funkcjonowania jednostek systemu oświaty w związku z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19 (Dz. U. poz. 824)
• Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 6 maja 2021 r. w sprawie ustanowienia określonych ograniczeń, nakazów i zakazów w związku z wystąpieniem stanu epidemii (Dz. U. poz. 861, 879 i 905)

[1] zmiany tekstu wymienionego rozporządzenia zostały ogłoszone w Dz. U. z 2020 r. poz. 530, 564, 657, 781, 872, 891, 952, 1111, 1394, 1539, 2047, 2111, 2314, 2382 oraz z 2021 r. poz. 150, 242, 370, 532, 681